Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ.

Ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς (1714 - 1779), γνωστὸς καὶ ὡς Πατροκοσμᾶς, ἦταν Ἕλληνας μοναχός της Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Γεννήθηκε στὸ χωριὸ Μέγα Δένδρο κοντὰ στὸ Θέρμο Αἰτωλοακαρνανίας, κατὰ τὴν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας.

Μαθήτευσε στὰ διδασκαλεῖα τῆς Παρνασσίδας καὶ τῆς Ναυπακτίας πλάι σὲ ὀνομαστοὺς ἱεροδιδασκάλους. Τὸ 1749 πῆγε στὴν Ἀθωνιάδα Σχολὴ τοῦ Ἁγίου Ὅρους (χερσόνησος τοῦ Ἄθω), ὅπου ἔκανε σπουδὲς ἀνωτέρου ἐπιπέδου στὴ θεολογία καὶ τὴ φιλοσοφία. Ἐκεῖ ὑπῆρξε μοναχὸς γιὰ δύο περίπου χρόνια στὴ μονὴ Φιλοθέου του Ἁγίου Ὅρους. Στὰ 1759, ἐγκατέλειψε τὸ μοναστῆρι καὶ ξεκίνησε τὶς περιοδεῖες του στὴ Δυτικὴ καὶ Βόρεια Ἑλλάδα, παρακινώντας μὲ θέρμη τοὺς Ὀρθοδόξους Χριστιανοὺς νὰ ἱδρύσουν σχολεῖα. Μέσα σὲ 16 χρόνια, ἵδρυσε πάνω ἀπὸ 100 σχολεῖα. Στὶς Διδαχές του, ἀπέτρεπε τὴ χρήση τῆς Ἀρωμανικῆς καὶ Ἀλβανικῆς γλώσσας καὶ παρότρυνε τοὺς γονεῖς νὰ μάθουν στὰ παιδιὰ τοὺς ἑλληνικά, τὰ ὁποῖα εἶναι ἡ «γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας».

«Νὰ σπουδάζετε καὶ ἐσεῖς, ἀδελφοί μου, νὰ μανθάνετε γράμματα ὅσον ἠμπορεῖτε. Καὶ ἂν δὲν ἐμάθετε οἱ πατέρες, νὰ σπουδάζετε τὰ παιδιά σας, νὰ μανθάνουν τὰ ἑλληνικά, διότι καὶ ἡ Ἐκκλησία μᾶς εἶνε εἰς τὴν ἑλληνικήν. Καὶ ἂν δὲν σπουδάσης τὰ ἑλληνικά, ἀδελφέ μου, δὲν ἠμπορεῖς νὰ καταλάβης ἐκεῖνα ὁπού ὁμολογεῖ ἡ Ἐκκλησία μας».

Μετὰ τὴν Ἑλληνικὴ ἐπανάσταση τοῦ 1770 στὴν Πελοπόννησο (ποὺ ὑποκινήθηκε ἀπὸ τοὺς ἀδελφοὺς Ὀρλὼφ μὲ τὴν ὑποστήριξη τῆς Ρωσίας), οἱ Τοῦρκοι τὸν ὑποπτεύονταν ὡς πράκτορα τῶν Ρώσων. Μὲ τὴν κατηγορία αὐτὴ συνελήφθη καὶ ἐκτελέστηκε στὶς 24 Αὐγούστου τοῦ 1779 στὴν πόλη Μπερὰτ τῆς Ἀλβανίας.

Ὁ Πατὴρ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς ἀνακηρύχθηκε ἐπίσημα ἅγιος ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως στὶς 20 Ἀπριλίου 1961 καὶ ἡ μνήμη τοῦ τιμᾶται στὶς 24 Αὐγούστου.